مروری بر متون علم سنجی در ایران

از شاخصهای رشد و توسعه هر کشور، توان و ظرفیت علمی بالفعل آن است. به منظور تدوین برنامه‌ها و طرحهای هدفمند و اصولی در جهت ارتقای سطح علمی کشور، سنجش و اندازه‌گیری انتشارات علمی، امری کاملاً ضروری است. در این راستا، یکی از رایج­ترین روشها برای بررسی وضعیت تولیدات علمی، بهره‌گیری از روش علم‌سنجی است. این روش یکی از مهم‌ترین روشهای کمّی در حوزه­های پژوهشی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی است که در سه دهة اخیر رشد فزاینده­ای داشته است. طی سالهای اخیر در ایران منابع بسیاری در این حوزه چاپ و منتشر شده و پژوهشهای بسیاری با بهره‌گیری از این شیوه به انجام رسیده است. از این رو، به منظور ارائه تصویری روشن، علمی و واقعی از وضعیت علم‌سنجی در ایران، مقاله حاضر به بررسی و تحلیل عمده آثار فارسی منتشر شده در این حوزه پرداخته است. بررسیها نشان می‌دهد آغاز انتشار منابعی در این حوزه، به اوایل دهة 1370 و به انتشار مقاله‌ای ترجمه شده بازمی‌گردد، اما بیشترین منابع این حوزه تألیفی است. در مجموع، با گذشت 17 سال از آغاز بحث علم‌سنجی در ایران، توجه روزافزونی به این مبحث مشاهده می‌شود. حجم بالای منابع انتشار یافته و اقدامهای انجام شده، محکم‌ترین گواه بر این ادعاست. عمده منابع انتشار یافته، پژوهشی است. سنجش کمّی تولیدات علمی، ارجح بر سنجش کیفی است و پایگاه‌های اطلاعاتی مؤسسه اطلاعات علمی آمریکا، به شکل گسترده‌ای در تحقیقات تحلیل شده‌‌اند. شاخصهای علم‌سنجی، همکاریهای علمی و ترسیم نقشه علم، از جمله مباحث نوینی است که در سالهای اخیر توجه فزاینده‌ای به آنها در حوزه علم‌سنجی مشاهده می‌شود.